Hỗ trợ vốn vay và hỗ trợ lãi suất vay nhằm tháo gỡ khó khăn sản xuất, kinh doanh luôn là vấn đề nóng được dư luận hết sức quan tâm và đặc biệt trong điều kiện nền kinh tế chịu tác động ảnh hưởng mạnh mẽ bởi dịch Covid-19, nhất là đợt bùng phát dịch Covid-19 lần thứ tư.
ĐÃ CÓ nhiều giải pháp hỗ trợ vốn tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh:
Với các giải pháp hỗ trợ vốn của ngân hàng, các doanh nghiệp đã được tiếp thêm động lực để tập trung tái cơ cấu, đầu tư sản xuất kinh doanh. Tính đền 31/8/2021, tín dụng toàn nền kinh tế đạt trên 9,87 triệu tỷ đồng, tăng 7,42% so với cuối năm 2020, tín dụng đối với các ngành kinh tế đều có mức tăng trưởng cao hơn cùng kỳ 2020, tín dụng lĩnh vực ưu tiên có mức tăng trưởng khá, trong đó lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu, công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao tăng trưởng cao hơn nhiều tăng trưởng tín dụng chung.
Đây là kết quả của cả quá trình thực hiện Nghị quyết 63/NQ-CP của Chính phủ của toàn hệ thống ngân hàng. Với tinh thần chính sách đi trước. NHNN đã xây dựng và triển khai chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ như ban hành Thông tư 01/2020/TT-NHNN ngày 13/3/2020, Thông tư 03/2021/TT-NHNN ngày 2/4/2021 tạo khuôn khổ pháp lý để các TCTD cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi phí, giữ nguyên nhóm nợ, tháo gỡ khó khăn cho các khách hàng vay vốn bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 ở tất cả các lĩnh vực, ngành nghề.
Ngày 07/9/2021, NHNN đã ban hành Thông tư 14/2021/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 01/2020/TT-NHNN, trong đó sửa đổi các mốc giới hạn thời gian khoản nợ được cơ cấu lại, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ để phù hợp với diễn biến phức tạp của dịch bệnh đang diễn ra, như mở rộng phạm vi khoản nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ phát sinh từ trước ngày 01/8/2021, kéo dài thời gian áp dụng đối với khoản nợ phát sinh nghĩa vụ trả nợ gốc và/hoặc lãi trong khoảng thời gian từ 23/01/2020 đến ngày 30/6/2022.
Đến ngày 31/8/2021, các TCTD đã cơ cấu lại thời hạn trả nợ giữ nguyên nhóm nợ cho 215.320 khách hàng với dư nợ 227.009 tỷ đồng, lũy kế giá trị nợ được cơ cấu từ 23/01/2020 là khoảng 520.000 tỷ đồng.
Thực hiện các chính sách hỗ trợ cho các đối tượng theo chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ như: Kịp thời ban hành các Thông tư hướng dẫn và thực hiện tái cấp vốn cho Ngân hàng Chính sách xã hội, lãi suất 0%/năm, không có tài sản bảo đảm để cho người sử dụng lao động vay trả lương ngừng việc và trả lương phục hồi sản xuất theo Nghị quyết 68/NQ-CP của Chính phủ (quy mô 7.500 tỷ đồng). Đến ngày 10/9/2021, NHNN đã giải ngân tái cấp vốn cho Ngân hàng Chính sách xã hội với số tiền 367,5 tỷ đồng. Sau hơn 2 tháng cho vay hỗ trợ trả lương ngừng việc, trả lương phục hồi sản xuất theo Quyết định 23 của Thủ tướng Chính phủ, đến ngày 17/9, hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội đã phê duyệt 746 hồ sơ đề nghị vay vốn của người sử dụng lao động với số tiền hơn 392 tỉ đồng để trả lương cho 112.397 lượt người lao động. Đến nay, Ngân hàng Chính sách xã hội đã giải ngân được 382 tỉ đồng cho 730 người sử dụng lao động để trả lương ngừng việc, trả lương phục hồi sản xuất cho 109.373 lượt người lao động tại 63 tỉnh, thành phố.
Triển khai các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã ban hành Thông tư quy định về tái cấp vốn đối với TCTD sau khi TCTD cho VNA vay và cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ, trích lập dự phòng rủi ro đối với khoản nợ của VNA do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Đến nay, NHNN đã hoàn thành xong việc tái cấp vốn cho các ngân hàng (Seabank tối đa 2.000 tỷ đồng, MSB tối đa 1.000 tỷ đồng, SHB tối đa 1.000 tỷ đồng) để các ngân hàng cho vay VNA; VNA và 03 ngân hàng đã ký hợp đồng tín dụng tài trợ và thực hiện giải ngân tổng số tiền 4.000 tỷ đồng.
Trong thời gian từ nay đến cuối năm và sang đầu năm 2022, để vừa tiếp tục hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp, vừa chuẩn bị cho giai đoạn phục hồi kinh tế, NHNN tiếp tục triển khai một số giải pháp, điều hành tín dụng trọng tâm sau: Tăng trưởng tín dụng hợp lý gắn với nâng cao chất lượng tín dụng, tập trung vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên; Kiểm soát chặt chẽ tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro; Theo dõi, đôn đốc các TCTD trong triển khai Thông tư 14/2021/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung Thông tư 01/2020/TT-NHNN về cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, giữ nguyên nhóm nợ, hỗ trợ tốt hơn nữa cho doanh nghiệp, người dân bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.
CAM KẾT miễn, giảm lãi suất:
NHNN đã liên tiếp 03 lần điều chỉnh giảm các mức lãi suất với tổng mức giảm 1,5-2,0%/năm đối với lãi suất điều hành, giảm 0,6-1,0%/năm trần lãi suất tiền gửi các kỳ hạn dưới 6 tháng; giảm 1,5%/năm trần lãi suất cho vay ngắn hạn đối với các lĩnh vực ưu tiên (hiện ở mức 4,5%/năm), sẵn sàng hỗ trợ thanh khoản cho TCTD, tạo điều kiện cho TCTD tiếp cận nguồn vốn từ NHNN với chi phí thấp hơn, qua đó có điều kiện giảm lãi suất cho vay để hỗ trợ khách hàng phục hồi sản xuất kinh doanh. Kết quả, mặt bằng lãi suất cho vay đã giảm khoảng 1%/năm trong năm 2020 và xu hướng giảm lãi suất này vẫn tiếp tục trong hơn nửa năm 2021 với mức giảm khoảng 0,55%/năm (tổng cộng giảm 1,55%/năm so với trước dịch).
Thực hiện Nghị quyết 63/NQ-CP của Chính phủ, thông qua Hiệp hội ngân hàng Việt Nam, 16 ngân hàng (chiếm 75% tổng dư nợ nền kinh tế), đã thống nhất nguyên tắc tiếp tục giảm lãi suất cho vay lên đến 1%/năm trên dư nợ hiện hữu bằng đồng Việt Nam trong 5 tháng cuối năm 2021 đối với khách hàng chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Theo đó, 16 ngân hàng đã đồng thuận giảm lãi suất cho vay áp dụng từ 15/7/2021 đến hết năm 2021 với tổng số tiền lãi giảm cho khách hàng ước tính 20.613 tỷ đồng. Riêng 04 NHTM Nhà nước tiếp tục cam kết dành riêng gói hỗ trợ 4.000 tỷ đồng để giảm lãi suất cho vay, giảm các loại phí dịch vụ ngân hàng trong thời gian giãn cách cho khách hàng tại các địa phương đang thực hiện cách ly toàn xã hội theo Chỉ thị 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Tính đến ngày 31/08/2021, các TCTD đã miễn, giảm, hạ lãi suất cho trên 1,13 triệu khách hàng với dư nợ trên 1,58 triệu tỷ đồng; cho vay mới lãi suất thấp hơn so với trước dịch với doanh số lũy kế từ 23/01/2020 đến nay đạt 4,46 triệu tỷ đồng cho 628.662 khách hàng. Lũy kế từ 23/01/2020 đến 31/08/2021, tổng số tiền lãi TCTD miễn, giảm, hạ cho khách hàng khoảng 26.000 tỷ đồng.
Trong đó, tổng số tiền lãi giảm theo cam kết của 16 ngân hàng lũy kế từ 15/7/2021 đến 31/8/2021 là 8.865 tỷ đồng, đạt 43,01% so với cam kết.
Đánh giá của doanh nghiệp về các chính sách tín dụng và giảm lãi suất cho vây của ngân hàng trong thời gian qua, Chủ tịch HĐQT Sun Group Đặng Minh Trường cho biết, sự hỗ trợ có ý nghĩa lớn nhất đối với doanh nghiệp chính là việc NHNN ban hành Thông tư 01/2020/TT-NHNN ngày 13/3/2020. Đây là cơ sở pháp lý rất quan trọng để giúp cho các tổ chức tín dụng triển khai các giải pháp để kịp thời hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp vay vốn bị thiệt hại do ảnh hưởng của dịch Covid-19. Đặc biệt vừa qua, NHNN cũng đã tiếp tục ban hành Thông tư 14/2020/TT-NHNN sửa đổi và bổ sung một số điều của Thông tư 01. Trong đó, một số điều chỉnh và thay đổi rất quan trọng với nhiều chính sách hỗ trợ tốt hơn cho khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh.
CÓ CẦN thêm gói hỗ trợ lãi suất nữa không:
Phát biểu tại phiên thảo luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về xem xét các giải pháp tài chính, tín dụng hỗ trợ doanh nghiệp, người dân chịu tác động của COVID-19, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cho rằng nền kinh tế lúc này, đặc biệt các doanh nghiệp đang hết sức khó khăn. Về gói hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp, vấn đề được nhiều ý kiến đề cập tại phiên thảo luận, Phó Thống đốc cho rằng "đây cũng là một giải pháp quan trọng bởi lẽ lúc này đối với doanh nghiệp thì giải pháp gì mà hỗ trợ được, dù là doanh nghiệp lớn hay nhỏ, nhiều hay ít đều rất cần thiết".
Tuy nhiên, theo đánh giá của Phó Thống đốc, đến nay tổng dư nợ nền kinh tế lên đến 9.870.000 tỷ đồng, và có 5 lĩnh vực ưu tiên như nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu, công nghiệp hỗ trợ, phát triển ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp và một số lĩnh vực khác nữa đều là những lĩnh vực rất cần thiết được hỗ trợ, thì hiện nay đang có sự hỗ trợ lãi suất của Nhà nước, bình thường không phải là trong điều kiện có dịch thì cũng đã chiếm khoảng 3,3 triệu tỷ đồng, tức là 1/3 tổng dư nợ nền kinh tế. Trước khi đến đợt bùng phát lần thứ tư thì hỗ trợ lãi suất của toàn bộ hệ thống các ngân hàng thương mại đối với nền kinh tế là 17.000 tỷ đồng; bắt đầu từ đợt lần thứ tư này và gần đây nhất thì 16 ngân hàng thương mại có quy mô lớn nhất cũng đã cam kết gói hỗ trợ là 20.400 tỷ đồng từ nay đến cuối năm. Ngoài ra 4 ngân hàng thương mại nhà nước có vốn nhà nước lớn thì tổng số các ngân hàng thương mại cam kết hỗ trợ từ cách đây một tháng cho đến cuối năm là khoảng 24.500 tỷ đồng, và số đã thực hiện cho đến ngày 16/9 là khoảng 8.821 tỷ đồng. Như vậy, cho đến cuối năm, như các ngân hàng thương mại đã và đang cam kết thực hiện cũng còn khoảng 13.000-14.000 tỷ đồng nữa, đạt được con số 24.500 tỷ đồng, là con số tối thiểu. Có thể nói là một con số rất lớn đối với nền kinh tế trong suốt thời gian từ khi có dịch đến nay.
Dễ dàng nhận thấy, trong thời gian vừa qua, hệ thống các ngân hàng thương mại đã đẩy mạnh tiết giảm chi phí, san sẻ lợi nhuận, gần như đã dốc tổng lực nguồn vốn tín dụng chung tay, chia sẻ với doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh gặp khó khăn bởi dịch Covid-19. Cũng như các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, hoạt động tín dụng ngân hàng cũng phải hướng tới mục tiêu cuối cùng là đảm bảo an toàn, chất lượng, hiệu quả trong tăng trưởng. Bên cạnh việc tiếp tục rà soát để xem chính sách tín dụng, lãi suất có thể tiếp tục hỗ trợ cho một số ngành, một số lĩnh vực bị tác động rất lớn mà hiện nay chưa nằm trong danh sách ưu tiên thì cũng cần phải lựa chọn giải pháp hỗ trợ hiệu quả nhất, khả thi nhất. Theo nhận định của nhiều doanh nghiệp, việc hỗ trợ vốn kịp thời giúp tránh đứt gẫy hợp đồng, đơn hàng cùng với đơn giản hóa thủ tục hành chính còn còn quý hơn nhiều việc tiết giảm 1% lãi suất vay khi người lao động không có việc làm, xuất khẩu bị ngư chệ, nợ xấu tích tụ. Thông thường, chỉ có doanh nghiệp nào kinh doanh không hiệu quả, bị xếp loại tín dụng thấp bởi nợ xấu mới mong được ngân hàng liên tục giảm lãi suất và doanh nghiệp đó cũng không phải đối tượng để được vay vốn.
Với quy mô tổng dư nợ tín dụng hiện tại đã xấp xỉ 10 triệu tỷ đồng, nếu giảm 1% lãi suất tương đương 100.000 tỷ đồng; nếu chỉ giảm lãi suất riêng cho nhóm 5 đối tượng ưu tiên đang dư nợ khoảng 3,3 triệu tỷ đồng thì cũng đã là 33.000 tỷ đồng thì cũng là bài toán quá sức đối với toàn hệ thống ngân hàng.
Bài toán đơn giản, nếu cũng một khoản tiền trị giá 33.000 tỷ đồng (dự tính giảm lãi suất 1% cho khoản dư nợ 3,3 triệu tỷ đồng dành cho các đối tượng ưu tiên) mà là gói tín dụng ưu đãi theo lãi suất hiện hành của các ngân hàng, chắc chắn các doanh nghiệp sẽ có thêm nguồn vốn tín dụng hợp lý hơn để tăng năng lực sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, việc tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng thương mại không nằm ngoài chính sách tiền tệ linh hoạt của Ngân hàng Nhà nước, với điều kiện hạn mức tín dụng của các ngân hàng thương mại còn dư địa.
Cho đến thời điểm hiện tại, dịch Covid-19 vẫn chưa được khống chế hoàn toàn và triệt để, vậy có nên tiếp tục giảm lãi suất tín dụng hay tập trung nguồn lực hỗ trợ một số đối tượng thuộc lĩnh vực ưu tiên. Đây là vấn đề khó khăn, cần phải thận trọng, cân nhắc bởi nếu tiếp tục giảm lãi suất cho vay chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn đến kết quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại: tỷ lệ nợ xấu tăng, lợi nhuận giảm kéo theo việc khó tăng vốn điều lệ, tương lai gần là sẽ bị giảm hạn mức tín dụng, và.. nguy cơ mất an toàn hệ thống.
