Từ nợ xấu đến tăng trưởng: Quản lý khoản phải thu thông minh trong thời kỳ biến động

Trước những biến động kinh tế toàn cầu - bao gồm lạm phát kéo dài, chi phí tài chính gia tăng và chuỗi cung ứng vẫn đang phục hồi sau đại dịch - các doanh nghiệp Việt Nam đang chịu áp lực lớn về dòng tiền. Một trong những thách thức cấp thiết nhất hiện nay là tình trạng hóa đơn quá hạn và nợ xấu ngày càng gia tăng trong các giao dịch giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B).

Theo khảo sát năm 2025 của Atradius về thực tiễn thanh toán tại Việt Nam, gần một nửa doanh số B2B không được thanh toán đúng hạn, với tỷ lệ nợ xấu lên tới 4% ở một số ngành. Ngay cả những lĩnh vực vốn có khả năng chống chịu tốt như nhựa và cao su cũng đang ghi nhận rủi ro gia tăng, với tỷ lệ hóa đơn quá hạn gần 50%. Điều này cho thấy rủi ro tín dụng thương mại đang trở thành một vấn đề đáng được chú ý.

Thực trạng thanh toán trì hoãn và hệ lụy

Thanh toán trễ hạn là một thực tiễn phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt trong các ngành có chu kỳ sản xuất dài hoặc đơn hàng giá trị lớn. Mặc dù hình thức này giúp duy trì mối quan hệ khách hàng lâu dài và thúc đẩy giao dịch, nhưng thời hạn thanh toán kéo dài lại làm tăng rủi ro dòng tiền và ảnh hưởng tiêu cực đến chỉ số DSO - Days Sales Outstanding (số ngày để thu hồi công nợ từ khách hàng). Nhiều doanh nghiệp đã phải gánh chịu hậu quả khi cấp tín dụng quá rộng rãi mà không có cơ chế kiểm soát rủi ro hiệu quả.

Chiến lược quản lý khoản phải thu thông minh doanh nghiệp Việt nên có

Để ứng phó với những thách thức hiện tại, các doanh nghiệp đang điều chỉnh chiến lược quản lý khoản phải thu nhằm bảo vệ dòng tiền và giảm thiểu rủi ro tài chính thông qua các biện pháp sau:

1. Đánh giá khách hàng và phân loại rủi ro

Doanh nghiệp áp dụng các tiêu chí đánh giá có cấu trúc dựa trên lịch sử thanh toán, sức khỏe tài chính và đặc điểm ngành để phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro, từ đó triển khai các biện pháp thu hồi nợ phù hợp. Trong bối cảnh gia tăng tình trạng giả mạo người mua và gian lận trong thương mại toàn cầu, việc xác minh khách hàng kỹ lưỡng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

2. Đàm phán điều khoản thanh toán

Thay vì áp dụng chính sách thanh toán cố định, các công ty đang linh hoạt hơn trong đàm phán, đưa ra các ưu đãi như chiết khấu thanh toán sớm để khuyến khích thanh toán đúng hạn, đồng thời duy trì quan hệ đối tác lâu dài.

3. Đầu tư vào hệ thống quản lý khoản phải thu

Doanh nghiệp đang chuyển từ phương pháp theo dõi thủ công sang sử dụng phần mềm chuyên dụng để tự động hóa quy trình lập hóa đơn, nhắc thanh toán và báo cáo. Việc này giúp nâng cao tính minh bạch, giảm sai sót và cải thiện hiệu quả vận hành.

4. Tối ưu hóa hoạt động thu hồi nợ

Nhiều doanh nghiệp đang hợp tác với các công ty thu hồi nợ B2B chuyên nghiệp hoặc sử dụng dịch vụ bảo hiểm tín dụng để xử lý các khoản phải thu trong nước và quốc tế. Các đơn vị này thường ưu tiên đàm phán và giải quyết hòa bình, chỉ áp dụng biện pháp pháp lý khi thực sự cần thiết.

5. Giải pháp chuyển giao rủi ro

Chuyển giao rủi ro tín dụng B2B cho nhà cung cấp bảo hiểm tín dụng thương mại (Trade Credit Insurance - TCI) là một biện pháp bảo vệ chiến lược, đặc biệt trong thời kỳ suy thoái kinh tế khi sức mua giảm và dòng tiền bị thắt chặt. TCI là giải pháp tài chính giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro không được thanh toán và hỗ trợ đánh giá tín dụng để thực hiện giao dịch an toàn hơn.

TCI không chỉ bảo vệ dòng tiền mà còn giúp doanh nghiệp tự tin mở rộng sang các thị trường mới, kể cả quốc tế. Tại Việt Nam, các công ty như Bảo Việt và Tokio Marine cung cấp dịch vụ TCI toàn diện với sự hỗ trợ vận hành và mạng lưới từ Atradius—một trong những nhà bảo hiểm tín dụng thương mại lớn nhất thế giới. Những hợp tác này giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế trong quản lý rủi ro tín dụng và tận dụng mạng lưới dữ liệu toàn cầu để đánh giá đối tác một cách chính xác và kịp thời.

Triển vọng và thách thức phía trước

Dù đang đối mặt với khó khăn về thanh khoản, khảo sát của Atradius cho thấy doanh nghiệp Việt vẫn lạc quan về khả năng cải thiện thực tiễn thanh toán trong 12 tháng tới. Nhiều doanh nghiệp tin rằng lòng trung thành của khách hàng và sự phục hồi hoạt động thương mại sẽ thúc đẩy tăng trưởng.

Để hiện thực hóa sự lạc quan này, doanh nghiệp cần tiếp tục củng cố năng lực quản lý tín dụng, xây dựng quy trình kiểm soát rủi ro vững chắc và duy trì tính minh bạch trong giao dịch. Về lâu dài, việc tích hợp công nghệ, dữ liệu, chiến lược tài chính và giải pháp chuyển giao rủi ro sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt vượt qua thách thức và đạt được tăng trưởng bền vững.

*Giám đốc Quốc gia, Công ty TNHH Dịch Vụ Thông Tin Atradius Việt Nam