Việc ban hành Sổ tay được xem là một bước đi chủ động, mạnh mẽ và cần thiết nhằm tạo ra một cơ chế phối hợp thống nhất, kịp thời và hiệu quả giữa các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và các tổ chức trung gian thanh toán trong việc ngăn chặn và xử lý các giao dịch gian lận, bảo vệ tối đa quyền lợi của khách hàng và góp phần làm trong sạch, an toàn hệ thống thanh toán quốc gia.
Với việc ban hành Sổ tay này, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và các hội viên đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong cuộc chiến chống tội phạm tài chính. Ảnh minh họa
Thống nhất quy trình, rút ngắn thời gian xử lý
Sổ tay ra đời từ yêu cầu cấp thiết của thực tiễn, được xây dựng dựa trên Nghị quyết số 181/NQ-HĐHH ngày 16/4/2025 của Hội nghị thường niên VNBA và sự đồng thuận cao của Hội đồng Hiệp hội. Sổ tay này sẽ có hiệu lực sau 30 ngày kể từ ngày ký ban hành.
Đối tượng áp dụng của Sổ tay bao gồm các ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty tài chính là hội viên của VNBA. Đặc biệt, Sổ tay cũng mở ra cơ chế cho các tổ chức không phải là hội viên có thể đăng ký tham gia, thể hiện tinh thần hợp tác toàn diện của ngành.
Quy trình phối hợp được chuẩn hóa với các bước thực hiện rõ ràng, áp dụng cho cả các giao dịch qua hệ thống NAPAS và các kết nối khác. Điểm cốt lõi của quy trình là tạo ra một luồng xử lý thông tin nhanh chóng và thông suốt giữa Tổ chức gửi yêu cầu hỗ trợ (TCYC) – nơi tiếp nhận khiếu nại ban đầu của khách hàng, và Tổ chức nhận yêu cầu hỗ trợ (TCNYC) – nơi quản lý tài khoản/thẻ trong giao dịch đáng ngờ.
Quy trình phối hợp xử lý 6 bước chặt chẽ
Sổ tay hướng dẫn quy trình phối hợp xử lý rủi ro qua 6 bước chính, đảm bảo tính chặt chẽ và hiệu quả:
Bước 1 & 2: Tiếp nhận và Gửi yêu cầu: Khi khách hàng trình báo về một giao dịch nghi ngờ lừa đảo, TCYC ban đầu sẽ tiếp nhận, đánh giá và lập "Yêu cầu hỗ trợ" (YCHT) theo Mẫu 01 gửi đến TCNYC. Một yêu cầu quan trọng là khách hàng cần thực hiện trình báo và cung cấp cho ngân hàng "Đơn trình báo hoặc giấy/phiếu xác nhận được Cơ quan công an tiếp nhận".Tuy nhiên để xử lý ngăn chặn kịp thời cho phép khách hàng cung cấp cho ngân hàng thời gian T+ 3
Bước 3: Xử lý yêu cầu và Truy vết: TCNYC, sau khi nhận được YCHT, sẽ căn cứ quy định nội bộ và các chứng từ kèm theo để ra quyết định. Nếu đồng ý hỗ trợ, TCNYC sẽ áp dụng các biện pháp xử lý rủi ro cần thiết đối với tài khoản/thẻ liên quan. Đáng chú ý, Sổ tay cho phép TCNYC thực hiện hỗ trợ truy vết dòng tiền và lập các YCHT tiếp theo nếu tiền đã được chuyển tiếp đến các tài khoản khác, tạo thành một chuỗi liên kết xử lý tội phạm.
Bước 4, 5 & 6: Xác minh, Xử lý và Phản hồi: TCNYC tiến hành xác minh chủ tài khoản/thẻ bị nghi ngờ và xử lý theo hai hướng: hoặc hủy bỏ các biện pháp rủi ro nếu xác minh không có dấu hiệu vi phạm, hoặc thực hiện theo đề nghị của cơ quan điều tra. Kết quả cuối cùng sẽ được phản hồi cho TCYC để thông báo tới khách hàng và đóng hồ sơ.
Yêu cầu cao về chứng từ và trách nhiệm của các bên
Để đảm bảo tính pháp lý và cơ sở cho việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, Sổ tay quy định chặt chẽ về các chứng từ cần cung cấp. Khi lập YCHT, TCYC phải gửi cho TCNYC các tài liệu quan trọng, bao gồm:
-Yêu cầu hỗ trợ xử lý theo Mẫu 01.
-Đơn trình báo Cơ quan công an của khách hàng hoặc giấy xác nhận đã tiếp nhận tố giác, được yêu cầu cung cấp chậm nhất là hết ngày T+3 (T là ngày gửi YCHT).
-Đơn tra soát/khiếu nại của khách hàng, trong đó phải có cam kết chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung khiếu nại.
Bên cạnh đó, Sổ tay cũng quy định rõ trách nhiệm của các bên tham gia. Tổ chức yêu cầu (TCYC) phải cập nhật quy trình để yêu cầu khách hàng trình báo cơ quan công an khi có dấu hiệu lừa đảo. Tổ chức nhận yêu cầu (TCNYC) có trách nhiệm rà soát, xây dựng các biện pháp xử lý rủi ro nội bộ (như phong tỏa, đóng tài khoản, thu hồi thẻ...) phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành như Thông tư 17, 18 và 15/2024/TT-NHNN.
Bộ dấu hiệu nhận diện giao dịch đáng ngờ
Một điểm sáng của Sổ tay là việc cung cấp Phụ lục 03: "Tài liệu tham khảo dấu hiệu nhận diện tài khoản/thẻ nghi ngờ có liên quan đến gian lận giả mạo, lừa đảo". Đây là tài liệu quý giá giúp các tổ chức tín dụng nhanh chóng nhận diện các hành vi bất thường, ví dụ như: Tài khoản thanh toán nhận tiền từ nhiều tài khoản khác nhau và được chuyển đi hoặc rút ra ngay trong thời gian rất ngắn; Một thông tin định danh duy nhất của thiết bị (địa chỉ MAC) được sử dụng để giao dịch cho nhiều hơn 01 tài khoản thanh toán; Giao dịch thanh toán khống tại đơn vị chấp nhận thẻ; Tài khoản của ĐVCNTT nhận tiền có nội dung chuyển tiền chứa các thuật ngữ như: "chuyển tiền cho Tòa án, Viện kiểm sát, Công an..."…
Với việc ban hành Sổ tay này, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và các hội viên đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong cuộc chiến chống tội phạm tài chính, hướng tới xây dựng một môi trường thanh toán không dùng tiền mặt an toàn, minh bạch và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng.
Trước đó, để có được một văn bản hoàn chỉnh và mang tính thực tiễn cao, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Nguyễn Quốc Hùng đã chủ trì nhiều cuộc họp Ban Soạn thảo, Tổ công tác nhằm tổng hợp, góp ý kiến hoàn thiện dự thảo Sổ tay. Qua các buổi họp, Ban Soạn thảo đã tiếp thu, hoàn thiện nhiều vấn đề còn vướng mắc, thể hiện tinh thần trách nhiệm và sự tâm huyết đối với sự phát triển an toàn, bền vững của ngành Ngân hàng.
M.H
