Ngày 10/11/2021, Hiệp hội Ngân hàng đã tổ chức Hội nghị (trực tuyến) sơ kết hoạt động 10 tháng đầu năm 2021 đối với nhóm hội viên là các tổ chức trung gian thanh toán và Fintech, với sự tham dự của 16 tổ chức hội viên (13 hội viên chính thức và 02 hội viên danh dự, 01 hội viên liên kết), trong đó có 13 tổ chức trung gian thanh toán, 02 công ty fintech và 01 công ty về thông tin tín dụng.
Cùng tham dự Hội nghị có ông Nguyễn Mạnh Cường, Vụ phó Vụ Kinh tế tổng hợp, Văn phòng Chính phủ; đại diện lãnh đạo Vụ Thanh toán, Vụ Pháp chế Ngân hàng Nhà nước; lãnh đạo Câu lạc bộ Fintech thuộc Hiệp hội Ngân hàng. Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng chủ trì Hội nghị.
Thông suốt, an toàn, hiệu quả
Đến nay, trên thị trường có khoảng trên 100 doanh nghiệp Fintech đang hoạt động, chủ yếu trong lĩnh vực thanh toán, tài chính cá nhân, cho vay ngang hàng..., 78 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán qua internet, 49 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán di động, 30 ngân hàng thương mại và 06 tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán phối hợp triển khai với khoảng trên 80.000 điểm QR code thanh toán. Trong số 43 tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán đã được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép hoạt động, có 13 tổ chức là hội viên của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam.
Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, trong 05 năm qua, tổng số lượng thanh toán qua kênh Internet tăng 262,5%, giá trị thanh toán tăng 353%; thanh toán di động tăng 1.000% về số lượng nhưng tăng tới 3.000% về giá trị.
Thống kê cho thấy, mặc dù diễn biến dịch Covid-19 hết sức phức tạp, nhưng trong nửa đầu năm 2021, giao dịch qua các dịch vụ trung gian thanh toán đã có chiều hướng tăng mạnh so với cùng kỳ năm 2020. Cụ thể: dịch vụ cổng thanh toán điện tử tăng 46,77% về số lượng, 42,60% về giá trị; dịch vụ Ví điện tử tăng 85,38% về số lượng, 91,57% về giá trị; dịch vụ Hỗ trợ thu hộ, chi hộ tăng 47,10% về số lượng, 78,09% về giá trị; dịch vụ Hỗ trợ chuyển tiền tăng 95,66% về số lượng, 16,94% về giá trị. Điều đó cho thấy, cơ sở hạ tầng và công nghệ phục vụ thanh toán không dùng tiền mặt được các tổ chức trung gian thanh toán chú trọng đầu tư, nhất là thanh toán điện tử, với chất lượng được nâng cao, đáp ứng tốt hơn nhu cầu thanh toán ngày càng tăng của xã hội một cách thông suốt, an toàn hiệu quả và có những chính sách phù hợp giảm phí cho người sử dụng.
Vượt qua khó khăn, thách thức
Hoạt động nổi trội của dịch vụ trung gian thanh toán và công nghệ tài chính trong thời Covid-19 là điểm nhấn quan trọng hướng đến mục tiêu thanh toán không dùng tiền mặt và phổ cập tài chính toàn diện của Nhà nước. Tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2021, số lượng giao dịch tài chính qua kênh Internet Banking là gần 325,41 triệu giao dịch, với giá trị giao dịch đạt xấp xỉ 17.067,08 nghìn tỷ đồng (tăng 62,50% về số lượng và 32,03% về giá trị giao dịch so với cùng kỳ năm 2020); tương tự số lượng giao dịch tài chính qua kênh Mobile Banking là gần 862,83 triệu giao dịch, với giá trị giao dịch đạt xấp xỉ 10.515,13 nghìn tỷ đồng (tăng 82,71% về số lượng và 115,11% về giá trị giao dịch so với cùng kỳ năm 2020).
Do đặc thù của các đơn vị cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán và công nghệ tài chính, nên trong khi dịch Covid-19 bùng phát trên diện rộng, ảnh hưởng đến các giao dịch thanh toán truyền thống, trực tiếp thì đối với lĩnh vực hoạt động này lại là lợi thế. Dịch vụ Ví điện tử, cổng thanh toán trung gian đang trong giai đoạn phát triển, người dân đã bước đầu chấp nhận và sử dụng các phương thức thanh toán trực tuyến an toàn, đảm bảo của Ví điện tử, nhu cầu và thói quen tiêu dùng của người dân có sự chuyển hướng từ ngoại tuyến (offline) sang không gian trực tuyến (online), cùng với sự bùng nổ của các sàn thương mại điện tử và bối cảnh giãn cách xã hội ứng phó dịch Covid-19.
Song cũng giống như các tổ chức tín dụng, công ty tài chính, các đơn vị cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán và công nghệ tài chính cũng có những trăn trở. Ghi nhận tại Hội nghị, các ý kiến của các đại biểu đều cho rằng khung khổ pháp lý về dịch vụ trung gian thanh toán và Fintech còn thiếu và chưa đồng bộ do đó vướng mắc khi triển khai thực hiện.
(i) Đối với lĩnh vực cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán, ngoài văn bản hợp nhất quy định về hoạt động cung ứng ví điện tử thì hiện chưa có văn bản pháp luật điều chỉnh chi tiết nội dung này; chưa có hành lang pháp lý tương ứng giúp cho các trung gian thanh toán cung cấp dịch vụ cho một số mô hình đặc thù như các tổ chức từ thiện…có nhu cầu ngày càng gia tăng. Một số quy định pháp luật hiện hành về quản trị rủi ro, phòng chống rửa tiền đang được thiết kế chung cho hệ thống ngân hàng và yêu cầu mức độ tương đương áp dụng đối với các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, trong khi đối tượng, phạm vi hoạt động và cách thức tổ chức của ngân hàng và trung gian thanh toán có nhiều điểm khác biệt, nên hoạt động trung gian thanh toán còn gặp một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.
(ii) Đối với lĩnh vực fintech, dự thảo Nghị định quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính (fintech) trong lĩnh vực ngân hàng (sandbox) còn đang được Ngân hàng Nhà nước lấy ý kiến các Bộ, Ngành. Tuy cơ chế thí điểm Sanbox là một cơ chế mới, phức tạp chưa từng có tiền lệ trong hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, nhưng nếu kéo dài thời gian sẽ ảnh hưởng đến việc thúc đẩy phát triển các sản phẩm dịch vụ tiên tiến của ngân hàng.
Một số khó khăn mang yếu tố khách quan như: lượng người dùng ví điện tử và các hình thức thanh toán trực tuyến ngày một gia tăng, song mức độ bao phủ còn thấp và tập trung phần lớn ở khu vực thành thị; hệ thống cơ sở hạ tầng, điểm chấp nhận thanh toán không tiền mặt tại vùng nông thôn còn ít; Sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài cũng tạo áp lực cạnh tranh ngày một cao. Về chủ quan: nhiều hệ sinh thái được phát triển một cách tự phát và chưa có sự liên thông; cơ chế hợp tác, chia sẻ dữ liệu giữa các ngân hàng, các tổ chức tín dụng và các tổ chức trung gian thanh toán, Fintech… chưa rõ ràng, chưa thực sự mở.
Có thể thấy, lĩnh vực trung gian thanh toán tại Việt Nam giai đoạn này được đánh giá là rất tiềm năng, đang từng bước phát triển mạnh mẽ. Để đạt được những kết quả khả quan như trong thời gian qua, các đơn vị cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán và công nghệ tài chính đều nhận thấy, đó là sự nỗ lực, thường xuyên kiểm tra rà soát, sửa đổi bổ sung qui trình nghiệp vụ, đào tạo và đào tạo lại cán bộ nhằm đáp ứng nhu cầu dịch vụ ngày càng cao của người dân đồng thời luôn chấp hành quy định pháp luật và chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước trong hoạt động thanh toán. Sự hiện diện của các nhà đầu tư nước ngoài đã giúp các tổ chức trung gian thanh toán có thêm nguồn tài chính, cơ hội học hỏi kỹ năng quản lý, tiếp nhận công nghệ hiện đại.
Đẩy mạnh hỗ trợ hội viên
Với vai trò bảo vệ quyền, lợi ích hội viên, Hiệp hội Ngân hàng đã tích cực tham gia góp ý đối với các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động công nghệ tài chính ngân hàng trong đó có lấy ý kiến đóng góp từ phía các tổ chức hội viên thuộc nhóm này (Nghị định về định danh và xác thực điện tử). Hiệp hội Ngân hàng chỉ đạo Câu lạc bộ Fintech trực thuộc Hiệp hội tổ chức hoặc mời các hội viên tham gia một số buổi hội thảo, tọa đàm, thông qua đó nắm bắt những khó khăn, vướng mắc của các tổ chức hội viên để có văn bản kiến nghị, đề xuất gửi các cơ quan quản lý nhà nước xem xét, đánh giá, xử lý tháo gỡ kịp thời; Tham gia là đối tác khảo sát ngành cho Nghiên cứu “Tác động từ Covid-19 và khả năng phục hồi của thị trường fintech toàn cầu” do CCAF phối hợp với Nhóm ngân hàng thế giới WBG và Diễn đàn kinh tế thế giới tổ chức thực hiện; Tham gia Khảo sát về tác động toàn cầu của Covid-19 và khả năng phục hồi thị trường Finech… Nhằm hỗ trợ cho các hội viên được tốt hơn, Hiệp hội Ngân hàng đã kiện toàn hoạt động của Ủy ban Công nghệ, đặc biệt là Câu lạc bộ Công nghệ Tài chính Ngân hàng nhằm phát triển vai trò, chức năng của các đơn vị hỗ trợ hội viên là tổ chức trung gian thanh toán và fintech đạt hiệu quả.
Theo ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng, mọi hoạt động của Hiệp hội đều hướng đến sự phát triển an toàn, bền vững của các tổ chức hội viên; tuy nhiên các tổ chức hội viên cần mạnh dạn hơn, chủ động hơn trong việc tham gia cùng Hiệp hội đóng góp ý kiến xây dựng, phản biện cơ chế, chính sách để các cơ quan quản lý nhà nước sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện. Việc đề xuất, kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền tháo gỡ những vướng mắc của quy định pháp luật vừa giúp xây dựng môi trường pháp lý đầy đủ, phù hợp với thông lệ quốc tế không chỉ là quyền lợi mà còn là trách nhiệm của mỗi tổ chức hội viên. Vì thế, đòi hỏi mỗi ý kiến đóng góp phải xuất phát từ thực tiễn, không vì lợi ích cục bộ, đơn lẻ mà phải hài hòa lợi ích chung của quốc gia, phù hợp với các quy định của pháp luật, đồng thời theo kịp xu hướng phát triển của thời đại.
Tại Hội nghị sơ kết công tác nhóm các trung gian thanh toán và fintech, Tổng Thư ký Nguyễn Quốc Hùng cũng đã yêu cầu các tổ chức hội viên trong thời gian tới: (i) Thường xuyên rà soát, phản ánh vướng mắc khó khăn trong quá trình hoạt động về Hiệp hội Ngân hàng để kịp thời hỗ trợ xử lý. (ii) Tích cực tham gia góp ý, phản biện chính sách thông qua phản hồi các văn bản lấy ý kiến góp ý của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam. (iii) Tích cực, trách nhiệm hơn trong việc kịp thời đề xuất, kiến nghị xây dựng, chỉnh sửa cơ chế chính sách, nêu những kinh nghiệm ở nước ngoài trong quản lý, giám sát hoạt động của các dịch vụ và tổ chức này theo các quy định của pháp luật và phù hợp thông lệ quốc tế, hỗ trợ các ngân hàng hội viên cùng phát triển. (iv) Tăng cường mở rộng các chương trình, dự án hợp tác hỗ trợ lẫn nhau giữa tổ chức trung gian thanh toán, fintech và ngân hàng hội viên. (v) Đẩy mạnh công tác truyền thông, phối hợp chặt chẽ các tổ chức hội viên với Hiệp hội để phản ảnh kịp thời đầy đủ thông tin liên quan. (vi) Chú trọng chất lượng đào tạo, nâng cao nhận thức và năng lực phòng chống rửa tiền, quản trị rủi ro.
