Dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) dự kiến được Quốc hội thông qua vào ngày 25/6 và có hiệu lực từ ngày 1/8/2025. Luật mới được kỳ vọng sẽ giúp xử lý trên 1 triệu tỷ đồng nợ xấu, đồng thời đưa ra các cơ chế pháp lý để bảo vệ an toàn hệ thống tài chính, nâng cao ý thức trách nhiệm của người vay.
Cho vay đặc biệt lãi suất 0% linh hoạt nhưng không dễ dãi
Một điểm mới đáng chú ý trong luật sửa đổi là quy định cho vay đặc biệt với lãi suất 0%/năm và không cần tài sản bảo đảm. Đây là giải pháp dành cho các tổ chức tín dụng gặp tình trạng rút tiền hàng loạt hoặc cần vốn để thực hiện phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc dưới diện kiểm soát đặc biệt.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng khẳng định nguồn vốn cho vay không lấy từ ngân sách mà được sử dụng từ chức năng phát hành tiền của ngân hàng trung ương. Việc này nhằm ngăn chặn nguy cơ đổ vỡ hệ thống, không tạo lợi thế cạnh tranh cho tổ chức vay đặc biệt.
Tuy nhiên, vì mức lãi suất 0% là quá ưu đãi so với mức 4%-5% trên thị trường, nhiều chuyên gia cho rằng cần quy định rõ tiêu chí, điều kiện cho vay.
Ông Nguyễn Hải Nam, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cảnh báo: “Cần phải quy định rõ ràng, nếu không sẽ dễ dẫn đến cơ chế xin-cho và cán bộ thực thi khó xử lý nếu có sai phạm.”
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Hoàng Văn Cường cũng cho rằng trao quyền cho Thống đốc là cần thiết trong tinh thần phân cấp, nhưng phải kèm theo cơ chế giám sát, trách nhiệm cụ thể để tránh trục lợi chính sách trong khi ngân sách còn nhiều khoản phải lo thì nên quy định rõ trường hợp nào được vay lãi suất 0%.
“Cần phân định rõ trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước trong kiểm soát dòng tiền như thế nào để không rơi vào tình trạng rủi ro. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước được trao quyền quyết định nhưng cần phải đi kèm trách nhiệm,” ông Cường nhấn mạnh.
Giải trình về nội dung cho vay đặc biệt này, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, nguồn tiền để cho vay đặc biệt được Ngân hàng Nhà nước lấy từ nguồn thực hiện chức năng của ngân hàng trung ương về phát hành tiền, không dùng nguồn từ ngân sách nhà nước. Do vậy, việc Ngân hàng Nhà nước cho vay đặc biệt có lãi suất 0% không dẫn tới rủi ro ngân sách nhà nước phải bù lãi suất.
Bà Hồng cũng nhấn mạnh Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục rà soát kỹ quy định xử lý khoản vay đặc biệt theo chế độ tài chính hiện hành để đảm bảo hiệu quả và minh bạch.
Cũng theo Thống đốc, hai trường hợp duy nhất được vay đặc biệt là tổ chức tín dụng bị rút tiền hàng loạt và cần bổ sung thanh khoản để chi trả cho người gửi tiền và tổ chức tín dụng đang thực hiện phương án phục hồi hoặc chuyển giao bắt buộc, nằm trong diện bị kiểm soát đặc biệt.
Thống đốc cho biết chỉ hai trường hợp duy nhất được vay đặc biệt. (Ảnh: Vietnam+)
“Phương án này chỉ áp dụng sau khi đã sử dụng các công cụ nghiệp vụ khác như tái cấp vốn, nghiệp vụ thị trường mở… và được thiết kế để ngăn chặn rủi ro lan truyền trong hệ thống,” Thống đốc khẳng định.
Để đảm bảo tính minh bạch, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư 37 quy định chi tiết các nội dung liên quan đến mục đích, hạn mức, điều kiện vay, trả nợ và kiểm soát dòng tiền. Hoạt động cho vay đặc biệt chỉ là bước cuối cùng, sau khi đã sử dụng các công cụ nghiệp vụ khác như tái cấp vốn, thị trường mở.
Cần thay đổi ý thức trả nợ từ gốc
Một trong những vấn đề được đặc biệt quan tâm là xử lý nợ xấu. Sau khi Nghị quyết 42/2017/QH14 hết hiệu lực vào cuối năm 2023, các tổ chức tín dụng và đơn vị mua bán nợ gặp nhiều khó khăn trong thu hồi tài sản bảo đảm. Trong khi đó, Luật Các tổ chức tín dụng 2024 hiện hành (có hiệu lực từ 1/7/2024) lại không kế thừa quy định về quyền thu giữ tài sản bảo đảm.
Theo ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, việc luật hóa tinh thần của Nghị quyết 42 trong lần sửa đổi này là cần thiết. Mục tiêu không chỉ để xử lý nợ hiệu quả mà còn “cảnh tỉnh người vay,” buộc họ phải có trách nhiệm trả nợ và từ bỏ tư duy né tránh nghĩa vụ.
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI nhận định, khi biết rằng hành vi chây ỳ sẽ dẫn đến việc bị thu giữ tài sản bảo đảm, người vay sẽ chủ động hơn trong hợp tác và thanh toán nợ.
Bất động sản thường hay được mang thế chấp làm tài sản vay vốn. (Ảnh: Vietnam+)
Hiện nay, nợ xấu toàn hệ thống ngân hàng đã vượt 1 triệu tỷ đồng - tương đương khoảng 10% GDP, trở thành “cục máu đông” cản trở dòng chảy vốn. Theo các chuyên gia, đây không chỉ là tài sản của ngân hàng mà còn là tiền của người dân, doanh nghiệp bị "chôn" trong nợ xấu.
Bà Nguyễn Thu Lan - Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Techcombank nhấn mạnh, ngân hàng là đơn vị được ủy thác quản lý hàng triệu tỷ đồng từ người gửi tiền nên không thể tùy tiện. Việc thu hồi nợ xấu được thực hiện chặt chẽ, thận trọng vì chỉ một sai sót cũng có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
Bà Lan cho biết: “Trong trường hợp khách hàng có khả năng trả nợ mà cố tình không trả, ngân hàng sẽ dùng mọi biện pháp hỗ trợ để khách hàng trả nợ đúng hạn, vì trách nhiệm với người gửi tiền và hệ thống.”
Các ngân hàng thương mại cũng khẳng định nguồn cho vay là tiền huy động từ người dân, do đó cần đảm bảo an toàn vốn và lãi. Thu hồi nợ không chỉ là yếu tố sống còn trong kinh doanh mà còn là yêu cầu để giữ ổn định hệ thống tài chính quốc gia.
Dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ là công cụ pháp lý quan trọng giúp hệ thống ngân hàng xử lý dứt điểm nợ xấu, tăng tính chủ động trong điều hành của Ngân hàng Nhà nước và chấn chỉnh ý thức trả nợ của người vay./.
_181136222.png)
