Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam triển khai Sổ tay phối hợp, tăng cường ngăn chặn gian lận, lừa đảo thanh toán

Sáng 21/10/2025, tại Hà Nội, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) đã tổ chức Hội nghị triển khai “Sổ tay hướng dẫn phối hợp hỗ trợ xử lý rủi ro đối với các giao dịch nghi ngờ gian lận, giả mạo, lừa đảo” (Sổ tay), nhằm thống nhất quy trình phối hợp giữa các ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty tài chính và trung gian thanh toán trong việc xử lý các giao dịch đáng ngờ.

Tham sự cuộc họp, về phía Ngân hàng Nhà nước, có ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán; bà Vũ Ngọc Lan, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp; ông Phạm Thanh Ngọc, Phó Chánh Thanh tra Ngân hàng.

Về phía Bộ Công an có Đại tá Hoàng Ngọc Bách, Trưởng phòng 4, Cục A05.

Về phía Hiệp hội Ngân hàng có TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký; ông Phạm Văn Phong, Uỷ viên Hội đồng Hiệp hội, Phó Chủ tịch HĐQT Sacombank; cùng đại diện ban soạn thảo Sổ tay.

Tham dự cuộc họp còn có đại diện của A04 (Bộ Công an), Cục An toàn hệ thống các tổ chức tín dụng, Cục Phòng chống rửa tiền (Ngân hàng Nhà nước), các tổ chức hội viên Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tham dự trực tiếp và trực tuyến.

Sự cấp thiết của một cơ chế phối hợp thống nhất

Phát biểu tại hội nghị, TS. Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA nhấn mạnh, việc triển khai phối hợp phòng, chống gian lận, lừa đảo trong lĩnh vực tài khoản và thẻ là một nhiệm vụ hết sức quan trọng, đặc biệt là trong bối cảnh hệ thống các tổ chức tín dụng đang đẩy mạnh chuyển đổi số, tội phạm công nghệ cao, gian lận và lừa đảo trong lĩnh vực ngân hàng ngày càng tinh vi, phức tạp.

Trước tình hình đó, với sự chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước, phối hợp chặt chẽ của Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05, Bộ Công an) cùng sự tham gia của các tổ chức hội viên, Hiệp hội Ngân hàng đã chủ trì biên soạn Sổ tay như một công cụ nghiệp vụ và cơ chế phối hợp thống nhất trong toàn hệ thống.

Cuốn Sổ tay tập trung vào hai nhóm nội dung chính: (1) Quy trình phối hợp giữa ngân hàng và cơ quan công an trong xử lý các vụ việc gian lận, lừa đảo; (2) Hướng dẫn nghiệp vụ và khuyến nghị thực tiễn giúp cán bộ ngân hàng nhận diện sớm rủi ro, chủ động ngăn chặn tổn thất.

TS. Nguyễn Quốc Hùng cho rằng, việc xây dựng và triển khai 'Sổ tay' không chỉ để bảo vệ khách hàng, mà còn để bảo vệ chính hình ảnh, thương hiệu và niềm tin mà các ngân hàng đã gây dựng trong suốt nhiều năm. Nếu không có sự phối hợp nhanh, hiệu quả giữa các ngân hàng, việc phong tỏa dòng tiền gian lận sẽ gần như bất khả thi.

'Sổ tay' được ký ban hành ngày 30/9/2025, có hiệu lực sau 30 ngày và hội nghị tập huấn trong tháng 10 là bước đầu nhằm phổ biến tinh thần, nội dung và phương pháp triển khai đến toàn hệ thống. Ông kêu gọi các tổ chức tín dụng phổ biến rộng rãi nội dung 'Sổ tay', duy trì cơ chế chia sẻ dữ liệu cảnh báo, hình thành mạng lưới phòng chống gian lận thống nhất, hiệu quả trong toàn ngành.

Phải tự động hóa và phối hợp thời gian thực

Tại hội nghị, ông Phạm Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đánh giá cao sáng kiến của VNBA, cho rằng trong bối cảnh hệ thống thanh toán Việt Nam phát triển nhanh hàng đầu khu vực, việc kiểm soát lừa đảo trở nên thách thức hơn bao giờ hết.

Ông dẫn chứng, có những trường hợp tiền bị chuyển qua hơn 20 ngân hàng chỉ trong vài phút, khiến việc truy vết gần như không thể. Theo thống kê từ Bộ Công an, năm 2024, thiệt hại do lừa đảo trực tuyến lên tới hơn 12.000 tỷ đồng và con số này vẫn chưa phản ánh đầy đủ thực tế.

Đại diện Ngân hàng Nhà nước đề nghị cần tăng cường kiểm soát từ khâu mở tài khoản, mở ví đến giám sát giao dịch bất thường; Tự động hóa quy trình phối hợp giữa các ngân hàng; Xem xét thiết lập trung tâm điều phối chung để xử lý giao dịch nghi ngờ theo thời gian thực, kể cả ngoài giờ làm việc.

Ông Tuấn cho biết, hệ thống cảnh báo tài khoản gian lận (SIMO) của Ngân hàng Nhà nước đã giúp ngăn chặn hơn 1.790 tỷ đồng, tránh thiệt hại cho 468.000 khách hàng chỉ sau 5 tháng thí điểm. Tuy nhiên, ông cảnh báo vẫn còn nhiều tài khoản chưa cập nhật đầy đủ dữ liệu và trách nhiệm pháp lý sẽ được xem xét nếu không cập nhật đầy đủ...

“Chúng ta phải đặt mình vào vị trí của người bị hại, coi mất tiền của khách hàng như mất tiền của chính mình. Chỉ với tinh thần đó, ngành ngân hàng mới thực sự bảo vệ được niềm tin xã hội trong kỷ nguyên thanh toán số.” ông Tuấn nhấn mạnh.

Phát biểu tại hội nghị, Đại tá Hoàng Ngọc Bách - Trưởng phòng 4, Cục A05 khẳng định, việc ban hành và triển khai 'Sổ tay' phối hợp là bước khởi đầu quan trọng, thể hiện tinh thần đồng hành giữa ngành ngân hàng và lực lượng công an trong bảo vệ an toàn hệ thống tài chính quốc gia và bảo vệ an toàn tài sản của khách hàng.

Ông cho biết, đây là lần đầu tiên ngành ngân hàng có một bộ hướng dẫn thống nhất, cụ thể hóa cơ chế phối hợp, chia sẻ dữ liệu và hỗ trợ điều tra các vụ gian lận tài chính. “Chúng ta đã nói nhiều về phối hợp, nhưng hôm nay là bước đi thực chất đầu tiên để biến lời nói thành hành động,” ông chia sẻ.

Theo ông Bách, tội phạm công nghệ cao ngày càng hoạt động xuyên biên giới, nhiều vụ việc cho thấy nhóm tội phạm quốc tế đã lợi dụng tài khoản ngân hàng tại Việt Nam để rửa tiền hoặc trung chuyển tiền bất hợp pháp. Do đó, chỉ khi ngân hàng, cơ quan quản lý và công an chia sẻ dữ liệu kịp thời, phong tỏa tức thì, mới có thể bảo vệ người dân và ngăn ngừa tổn thất.

Cục A05 cũng đang thành lập trung tâm phòng, chống lừa đảo, phối hợp với một số ngân hàng thương mại lớn, hướng tới xây dựng mạng lưới phản ứng nhanh trong xử lý các vụ việc gian lận, lừa đảo trực tuyến.

“Nếu ngân hàng này làm tốt mà ngân hàng khác yếu hơn, tội phạm sẽ tìm đến điểm yếu. Khi đó, uy tín của cả hệ thống bị ảnh hưởng. Vì vậy, chỉ khi toàn ngành cùng nâng chuẩn, mới bảo vệ được niềm tin xã hội vào hệ thống tài chính - ngân hàng Việt Nam.” ông Bách khuyến nghị.

Hiệp hội Ngân hàng luôn đồng hành với các tổ chức tín dụng

Cũng tại sự kiện, bà Lê Hồng Nhung, đại diện Tổ soạn thảo, trình bày chi tiết nội dung Sổ tay, trong đó quy định rõ hồ sơ, biểu mẫu, quy trình phối hợp và trách nhiệm của từng bên.

Cụ thể, 'Sổ tay' gồm 3 chương, 13 điều và 3 phụ lục, tập trung vào ba mục tiêu: thiết lập cơ chế phối hợp thống nhất trong xử lý tài khoản và thẻ nghi ngờ; ngăn chặn kịp thời các giao dịch rủi ro; và tăng khả năng thu hồi, giảm thiểu tổn thất cho khách hàng.

Sổ tay quy định cụ thể phạm vi áp dụng, đối tượng tham gia, quy trình xử lý, hồ sơ chứng từ và phương thức phối hợp giữa các bên. Đặc biệt, quy trình qua hệ thống NAPAS được tự động hóa, hỗ trợ thông báo và truy vết giao dịch theo thời gian thực, giúp nâng cao hiệu quả phát hiện và ngăn chặn gian lận...

Thảo luận tại sự kiện, đại diện các ngân hàng hội viên đánh giá cao hệ thống VNeID của Bộ Công an, đồng thời mong muốn sớm kết nối dữ liệu trực tiếp với các ngân hàng để “chặn” các giao dịch gian lận kịp thời ở “thời điểm vàng”. Đồng thời kiến nghị cần mở rộng phạm vi giám sát sang các ví điện tử, do lượng giao dịch qua ví ngày càng lớn và tiềm ẩn nguy cơ chuyển tiền gian lận xuyên biên giới...

Phát biểu kết luận, TS. Nguyễn Quốc Hùng cho rằng để việc thực thi đạt hiệu quả, các đơn vị cần chủ động và phối hợp chặt chẽ hơn trong công tác phòng, chống gian lận, cử đầu mối tham gia “tổ phản ứng nhanh” 24/7 để phối hợp xử lý giao dịch gian lận trong thời gian thực; rà soát, hoàn thiện và bổ sung quy định nội bộ liên quan đến quy trình tiếp nhận, xử lý phản ánh của khách hàng; chuẩn hóa dữ liệu, biểu mẫu và quy trình trao đổi thông tin giữa các ngân hàng, trung gian thanh toán và cơ quan chức năng. Bên cạnh đó, các đơn vị cần tăng cường đầu mối phối hợp với cơ quan công an trong công tác xác minh, xử lý vụ việc; đồng thời duy trì sự phối hợp chặt chẽ giữa các hội viên, thể hiện tinh thần trách nhiệm với khách hàng và uy tín chung của toàn ngành ngân hàng.

Ngoài ra, cần chuẩn hóa dữ liệu, tăng cường tự động hóa, sử dụng chung biểu mẫu và kênh truyền an toàn, từng bước áp dụng cơ chế cảnh báo sớm theo rủi ro và kết nối đồng bộ với hệ thống Ngân hàng Nhà nước (SIMO) nhằm phục vụ công tác truy vết và giám sát nhanh, hiệu quả.

Ông khẳng định, 'Sổ tay' không chỉ là tài liệu nghiệp vụ, mà còn là cam kết chung của toàn ngành ngân hàng trong việc bảo vệ khách hàng, bảo vệ uy tín hệ thống và bảo vệ chính cán bộ ngân hàng khỏi rủi ro nghề nghiệp. Hiệp hội Ngân hàng cam kết đồng hành cùng các tổ chức tín dụng trong quá trình triển khai, đảm bảo Sổ tay được áp dụng thống nhất, hiệu quả, góp phần bảo vệ khách hàng và củng cố niềm tin xã hội đối với hệ thống tài chính - ngân hàng Việt Nam.

Trước đó ngày 30/9/2025, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) đã ban hành Quyết định số 71/QĐ-HHΝΗ về việc phê duyệt "Sổ tay hướng dẫn phối hợp hỗ trợ xử lý rủi ro đối với tài khoản/thẻ/đơn vị chấp nhận thanh toán liên quan đến giao dịch chuyển tiền/thanh toán nghi ngờ gian lận giả mạo, lừa đảo".

Sổ tay bao gồm 3 chương với 13 điều, cụ thể:

Chương I: Quy định chung gồm 6 điều quy định: Phạm vi áp dụng; Đối tượng áp dụng; Hình thức triển khai; Giải thích từ ngữ và từ viết tắt; Nhận diện các trường hợp liên quan đến giao dịch nghi ngờ gian lận giả mạo, lừa đảo; Nguyên tắc phối hợp.

Chương II: Quy trình phối hợp gồm 2 điều quy định: Các bước thực hiện; Quy định về chứng từ cung cấp.

Chương III: Tổ chức thực hiện gồm 5 điều về: Tổ chức thành viên trong vai trò là tổ chức yêu cầu; Tổ chức nhận yêu cầu; Hiệp hội Ngân hàng; Tổ chức chuyển mạch và kết nối khác; Tổ chức thực hiện.

Sổ tay có hiệu lực sau 30 ngày kể từ ngày ký.

T.Đ