Truyền thông chính sách bảo hiểm tiền gửi là công cụ duy trì và ổn định niềm tin của công chúng, góp phần hạn chế rủi ro, đảm bảo an toàn hoạt động của toàn hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD).
Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiệu quả do Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi quốc tế (IADI, 2014) nhấn mạnh: “Nhằm bảo vệ người gửi tiền và đóng góp vào sự ổn định tài chính, cần đảm bảo công chúng liên tục được thông tin đầy đủ về hệ thống bảo hiểm tiền gửi” và “Tổ chức bảo hiểm tiền gửi tham gia vào quá trình xây dựng các kế hoạch truyền thông liên quan đến tất cả các thành viên của mạng an toàn tài chính, nhằm đảm bảo cho chương trình nâng cao nhận thức công chúng và truyền thông được toàn diện và nhất quán”.
Chiến lược truyền thông, các quy trình thông tin đến công chúng, hay đơn giản như thông cáo báo chí, các thông báo chính thức kịp thời đến người gửi tiền giúp đảm bảo họ có hiểu biết đúng đắn và yên tâm gửi tiền tại các TCTD.
Kinh nghiệm quốc tế về truyền thông chính sách bảo hiểm tiền gửi
Trong giai đoạn ổn định, tổ chức bảo hiểm tiền gửi cần đảm bảo rằng thông tin về các vấn đề cơ bản như hạn mức, quỹ bảo hiểm tiền gửi, quy trình chi trả được công bố công khai, rộng rãi. Chính sách truyền thông bảo hiểm tiền gửi có thể được triển khai thông qua các chương trình quảng bá, các phương tiện truyền thông đại chúng, giáo dục tài chính, v.v. sao cho phù hợp với đối tượng mục tiêu của tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Khi có tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi đổ vỡ và cần xử lý, tái cơ cấu, truyền thông có thể góp phần tối thiểu hóa thiệt hại và là công cụ giao tiếp với tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi, người gửi tiền, đồng thời tránh hiệu ứng lan truyền như rút tiền hàng loạt.
Ví dụ, tại Đài Loan, cùng với việc sử dụng bảo hiểm toàn bộ, Tổng Công ty bảo hiểm tiền gửi Trung ương CDIC nhanh chóng tổ chức các hoạt động truyền thông để củng cố nhận thức của công chúng về quyền lợi của họ như: Mời Nguyên Thủ tướng quay 1 đoạn phim ngắn 30 giây nhằm công bố việc áp dụng bảo hiểm toàn bộ, được phát trên 11 kênh truyền hình và địa điểm kinh doanh của các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi; Sử dụng áp phích công cộng về bảo hiểm toàn bộ, yêu cầu tổ chức tham gia bảo hiểm trưng bày tại địa điểm kinh doanh và thông báo cho người gửi tiền được biết; Quảng cáo trên các tạp chí lớn về tài chính - kinh tế, các phương tiện giao thông công cộng, các trung tâm thương mại lớn; Đồng thời, ủy quyền cho một tổ chức chuyên nghiệp thực hiện khảo sát nhận thức công chúng về bảo hiểm tiền gửi...
Hay như tại Hàn Quốc, chương trình giáo dục tài chính của KDIC từ năm 2010 được triển khai cả trực tiếp và trực tuyến đã mang đến nhiều kết quả đáng ghi nhận.Tính đến năm 2017, số lượng người tham gia đã tăng gấp 4 lần, lên tới 80.000 người, thuộc nhiều nhóm đối tượng khác nhau như học sinh, sinh viên, tiểu thương, người cao tuổi, binh lính xuất ngũ, người nhập cư. KDIC đã đào tạo một số sinh viên để đóng vai trò cộng tác viên truyền thông trên mạng xã hội, nhằm tăng tương tác với giới trẻ; tổ chức các buổi hội thảo, triển lãm về kỹ thuật đầu tư tài chính với hơn 70% số người tham dự là tầng lớp trung niên nhằm phổ biến kiến thức về bảo hiểm tiền gửi. KDIC cũng đã xây dựng được hệ thống công nghệ thông tin tích hợp xử lý (IRIS) đóng vai trò cung cấp thông tin cho người gửi tiền, hỗ trợ quá trình chi trả nhanh chóng, thực hiện thủ tục bồi thường cho tiền gửi được bảo hiểm…
Tại Canada, tổ chức Bảo hiểm tiền gửi CDIC đặt mục tiêu mức độ nhận thức của công chúng là 60%-65%. Đối tượng công chúng mục tiêu đó tập trung vào phụ nữ, thanh niên và các hộ gia đình có thu nhập thấp. Khi xảy ra sự cố tại tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi, CDIC nắm vai trò đầu mối lập kế hoạch truyền thông chi tiết, trong đó có hướng dẫn cơ bản cho người gửi tiền, cung cấp thông tin trên phương tiện thông tin đại chúng và quy trình nội bộ tổ chức. Bộ Tài chính phối hợp với CDIC để thực hiện kế hoạch truyền thông, đưa ra những kịch bản và khung thời gian thực hiện cho tất cả các thành viên trong Mạng an toàn tài chính.
CDIC cũng xây dựng chương trình truyền thông ứng phó với khủng hoảng gồm 6 bước cơ bản, đó là:
(1) Giám sát (Monitoring) nhằm dự đoán tình huống xảy ra khủng hoảng và triển khai các hành động phản ứng kịp thời thông qua giám sát thông tin truyền thống/trên mạng xã hội, chia sẻ thông tin giám sát rủi ro, điều tra ý kiến công chúng, làm việc với Ủy ban giám sát tổ chức tài chính (FISC);
(2) Lập kế hoạch (Planning) nhằm phát triển chiến lược phù hợp với các tình huống khủng hoảng như truyền thông đối với ngân hàng thương mại lớn, truyền thông cho ngân hàng vừa và nhỏ, các sự kiện có ảnh hưởng đến danh tiếng của tổ chức;
(3) Đào tạo (Training) cho ban lãnh đạo, hội thảo, đối thoại với các cơ quan có thẩm quyền xử lý;
(4) Kiểm tra (Testing), diễn tập các tình huống có thể xảy ra trong thực tế, đảm bảo sẵn sàng ứng phó với khủng hoảng khi cần và điều chỉnh kế hoạch đã đặt ra;
(5) Đánh giá (Assessment) định kỳ dựa trên khảo sát, kiểm toán v.v;
(6) Phối hợp (Coordination) trong tổ chức (đánh giá định kỳ, đào tạo và kiểm tra chéo, nhóm làm việc xử lý khủng hoảng) và bên ngoài (nhóm làm việc về truyền thông với Ủy ban cố vấn cấp cao (SAC), Ủy ban giám sát tổ chức tài chính (FISC), họp hàng quý với Văn phòng giám đốc cơ quan tài chính (OSFI), đào tạo liên cơ quan).
Tại châu Âu, kế hoạch truyền thông cho các trường hợp xảy ra sự cố và khủng hoảng là một phần quan trọng trong kế hoạch dự phòng chung của tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Tổ chức bảo hiểm tiền gửi cần đánh giá quá trình thực hiện, chiến lược và nguồn lực cần thiết (bao gồm cả khi cần trả tiền bảo hiểm). Cần đảm bảo các chỉ số như chất lượng của quy trình thu thập thông tin phục vụ chi trả, thời gian để thiết lập các trung tâm hỗ trợ người gửi tiền và trang web chi trả tạm thời.... Tiêu biểu tại Nga, tất cả các thành viên trong Mạng an toàn tài chính (trong đó có Cơ quan bảo hiểm tiền gửi Nga DIA) phối hợp xây dựng kế hoạch truyền thông dự phòng thông qua các nhóm làm việc hiệu quả. DIA triển khai kế hoạch truyền thông tích cực thông qua các đường dây nóng miễn phí, họp báo, trang web, truyền thông đại chúng và mạng xã hội.
Khuyến nghị đối với Việt Nam
Theo quy định tại Luật Bảo hiểm tiền gửi, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (DIV) có nhiệm vụ “tổ chức tuyên truyền chính sách, pháp luật về bảo hiểm tiền gửi; tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ về bảo hiểm tiền gửi”. Trong hơn 20 năm qua, DIV dần đa dạng hóa các hoạt động tuyên truyền chính sách bảo hiểm tiền gửi tới công chúng, hướng dẫn đào tạo các nghiệp vụ liên quan, trao đổi thông tin phục vụ cho hoạt động của DIV, góp phần tác động tới các cơ quan chức năng nhằm hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi.
Trong bối cảnh Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu, Quyết định số 1058/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016 - 2020" và Chỉ thị 06/CT-TTg 2019 về đảm bảo an toàn hoạt động quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) được tích cực triển khai, vai trò tham gia vào quá trình tái cơ cấu các TCTD của DIV được mở rộng hơn, thì tuyên truyền chính sách bảo hiểm tiền gửi là một trong những nội dung cần tập trung xây dựng và triển khai.
Qua những kinh nghiệm quốc tế và các khuyến nghị về việc thực hiện truyền thông bảo hiểm tiền gửi trong các giai đoạn, DIV có thể rút ra những bài học nhằm chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện nghiệp vụ của mình.
Thứ nhất, trong giai đoạn ổn định, việc tuyên truyền, phổ biến chính sách bảo hiểm tiền gửi cần được triển khai thường xuyên, định kỳ qua nhiều kênh truyền thông đại chúng phù hợp với các đối tượng mục tiêu. Ngoài ra, cần quan tâm đến việc tổ chức các khóa đào tạo nhằm giáo dục tài chính cho người gửi tiền và nâng cao nhận thức về bảo hiểm tiền gửi.
Thứ hai, trong giai đoạn có TCTD yếu kém cần tái cơ cấu, chú trọng vào việc công bố thông tin minh bạch, rộng rãi - nhất là thông tin về việc bảo vệ tối đa quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền. Đồng thời, DIV cần chủ động, tích cực phối hợp với NHNN và các cơ quan có thẩm quyền đưa ra những kịch bản truyền thông tổng thể nhằm củng cố và giữ vững niềm tin của người gửi tiền vào chính sách bảo hiểm tiền gửi cũng như hoạt động của hệ thống các TCTD.
Thứ ba, cần xây dựng một chiến lược truyền thông về bảo hiểm tiền gửi phù hợp cho từng giai đoạn và phù hợp với Chiến lược phát triển bảo hiểm tiền gửi, trong đó bao gồm kế hoạch truyền thông dự phòng cho giai đoạn tái cơ cấu TCTD. Ngoài ra, cần định kỳ đánh giá hiệu quả tuyên truyền, phổ biến chính sách bảo hiểm tiền gửi thông qua việc khảo sát mức độ nhận thức của người gửi tiền nhằm cập nhật, bổ sung các giải pháp cụ thể cho từng giai đoạn.
Theo DIV
Tài liệu tham khảo: Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển BHTG hiệu quả (IADI, 2014);Vai trò của tổ chức BHTG trong lập kế hoạch dự phòng và quản lý khủng hoảng (IADI, 2019);Hướng dẫn về nâng cao nhận thức công chúng của tổ chức BHTG (IADI, 2012).
